एंडोस्कोपी ऑपरेशन्स
एंडोस्कोपच्या (टेलिस्कोप) मदतीने इंद्रियाच्या आंतरिक भागाचे किंवा पोकळीचे प्रत्यक्ष निरीक्षण करणे म्हणजे एंडोस्कोपी होय.
एंडोस्कोप ही एक दीप्तीयुक्त नळी असते, जी उच्च दर्जाच्या वैद्यकीय व्हिडीओ कॅमेरा, देखरेख व रेकॉर्डींग प्रणालीला जोडली असते.
उदराच्या आत बघण्यासाठीची लॅप्रोस्कोपी आणि गर्भाशयाच्या आत परीक्षण करण्यासाठीची हिस्टेरोस्कोपी हे वंध्यत्व आणि गायनॅकॉलॉजीमध्ये वापरले जाणारे एंडोस्कोपीचे दोन सामान्य प्रकार आहेत.
या पद्धतीचा फायदा म्हणजे यामध्ये कमीतकमी प्रक्रियांचा वापर होतो आणि त्यामुळे यात कमीत कमी काप अथवा व्रणांचा वापर होतो. प्रात्यक्षिकपणे वंध्यत्व आणि गायनॅकॉलॉजीशी संबंधित सर्व लहान किंवा मोठ्या शस्त्रक्रिया लॅप्रो-हिस्टेरोस्कोपीद्वारे केल्या जाऊ शकतात.
जर रुग्णाला आवश्यकता पडलीच, तर वेळ, खर्च आणि त्रास वाचवण्यासाठी आम्ही बीएफआयमध्ये हिस्टेरोस्कोपी व लॅप्रोस्कोपी एकाचवेळी करतो.
हिस्टेरोस्कोपी
‘हिस्टेरो’ म्हणजे गर्भाशय आणि ‘स्कोपी’ म्हणजे बघणे; एंडोस्कोपच्या मदतीने गर्भाशयाच्या आतमध्ये निरीक्षण करणे म्हणजे ‘हिस्टेरोस्कोपी’.
कोणत्याही समस्येचे निदान करण्यासाठी हिस्टेरोस्कोपी केली जाऊ शकते – गर्भशायातील अपसामान्यतांच्या निदानासाठी हिस्टेरोस्कोपी किंवा सुधारणा – शस्त्रक्रियात्मक (ऑपरेटीव्ह) हिस्टेरोस्कोपी.
एकाच वेळी निदानात्मक व शस्त्रक्रियात्मक हिस्टेरोस्कोपी करण्याचे बीएफआयचे धोरण आहे. कोणत्याही अनपेक्षित समस्येवर उपचार करण्यासाठी आम्ही नेहमी तयार आहोत. यामुळे, रुग्णांना दुसऱ्यांदा शस्त्रक्रिया करावी लागत नाही आणि वेळ व पैसेही वाचतात.
भ्रुणाच्या रोपणाला व गर्भधारणेच्या यशस्वी प्रगतीला बाधा आणणारी कोणतीही समस्या गर्भाशयात आढळली, तर तिला संपवण्यासाठी नियमित आयव्हीएफ-पूर्व हिस्टेरोस्कोपीची शिफारस केली जाते. लहानात लहान समस्येला किंवा विसंगतींना सुधारल्याने आयव्हीएफ उपचाराचे परिणाम नक्कीच सुधारू शकतात.
ज्या स्त्रियांचे वारंवार गर्भपात होते, अशा स्त्रियांमध्ये संबंधित समस्येचे कारण शोधण्यासाठी किंवा कोणत्याही दोष किंवा समस्येवर उपचार करण्यासाठी हिस्टेरोस्कोपी अमूल्य शकते.
सामान्य हिस्टेरोस्कोपी शोध, एंडोमेट्रियल एक्टीव्हेशन, एंडोमेट्रियल स्क्रॅच, पोकळी वर्धन, गर्भाशयाच्या पोकळीची स्वच्छता इ. बाबी जरी केल्या, तरी उपचारांच्या सायकल्सचे परिणाम सुधारू शकतात.
जागतिक फर्टिलिटी तज्ज्ञांच्या सार्वत्रिक संमतीनुसार, हिस्टेरोस्कोपी हे आयव्हीएफ अपयशाच्या शोधाचे व उपचाराचे महत्त्वपूर्ण अंग आहे. आमच्या स्वतःच्या अनुभवानुसार, हिस्टेरोस्कोपीनंतर अनेक रुग्णांना किंवा पुनःपुन्हा आयव्हीएफ किंवा रोपणात अपयश आलेल्यांनी यशस्वीपणे जिवंत बाळाला जन्म दिले आहे.
हिस्टेरोस्कोपीच्या मदतीने कशावर यशस्वी उपचार केले जातात?
आकार अपसामान्यता
सेप्टम – पडद्यासारख्या वस्तूने गर्भाशयाचे अंशतः किंवा पूर्णतः विभाजन. ‘टी’ आकाराचे गर्भाशय हे अरुंद आणि त्याची पोकळी कमी विकसित असते.
अरुंद ग्रीवा – ग्रीवा संकोचन
फर्टिलिटीला प्रभावित करणाऱ्या इतर समस्या
- गर्भाशयातील आसंजन,
- आशेरमन सिंड्रोम- गर्भाशयात दाट आसंजन
- गर्भाशयाच्या पोकळीतील फायब्रॉइड काढून टाकणे – सबम्यूकस फायब्रॉइड
- बहुशुंडक (पॉलीप) काढणे
- गर्भाशयाच्या पटात सुधारणा करणे
- गर्भपातानंतर उरलेल्या गर्भाच्या व प्लेसेंटल उतींना किंवा हाडांना काढून टाकणे
- नलिका उघडण्याची प्रक्रिया – अवरोधित स्त्रीबीजवाहक नलिकेला उघडण्यासाठी ट्यूबल/कॉर्न्युअल कॅन्युलेशन.
स्त्रीयांच्या रोगांवरील इतर वापर
- चुकीच्या ठिकाणी स्थापित आययूसीडी/कॉपर टी काढणे
- कोणत्याही बाह्य घटकाला काढणे
- कर्करोग किंवा इतर समस्यांचे निदान करण्यासाठी बायोप्सी
- अत्यधिक रक्तस्त्रावाचा समस्येला दूर करण्यासाठी एंडोमेट्रियम काढणे – टीसीआरई
हिस्टेरोस्कोपी कशी केली जाते?
सौम्य संवेदनहीनतेच्या साहाय्याने हिस्टेरोस्कोपी पार पाडली जाते. जेणेकरून स्कोप ग्रीवामधून (गर्भाशायचे मुख) टाकले जाते, त्यामुळे या प्रक्रियेसाठी साधारणपणे १० ते २० मिनिटांचा वेळ लागतो. यामध्ये कोणत्याही काप किंवा व्रणांचा समावेश नसतो.
साध्या निदानात्मक आणि शस्त्रक्रियात्मक हिस्टेरोस्कोपी मोठ्या गुंतागुंत होण्याच्या फारच कमी शक्यतेसह अतिशय सुरक्षित असतात.
कमीतकमी मॅनिपुलेशन व्हावे यासाठी बीएफआय अत्यंत प्रगत 1.9 एमएम आणि 2.9 एमएम हिस्टिरोस्कोपी संचाचा व अत्यंत सुरक्षित द्विध्रुवीय रेसेक्टोस्कोपचा वापर करते. संवेदनशील एंडोमेट्रियमला होणारे कोणत्याही प्रकारचे उद्भासन आणि संभाव्य नुकसान टाळण्यासाठी आम्ही बर्‍याच प्रक्रिया कात्रीद्वारे करतो.
गर्भाशयाच्या पोकळीचे संपूर्ण व्हिज्युअलायझेशन आणि तपासणी केली जाते. निदानावेळी कोणतीही समस्या आढळली, तर ती त्याचवेळी वेळी दुरुस्त केली जाते. निरीक्षण केलेल्या सर्व बाबींना चित्रित आणि व्हिडिओ रेकॉर्ड केले जाते आणि भविष्यातील नोंद व संदर्भासाठी म्हणून ते रुग्णांना दिले जाते.
सहसा, ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्याच्या २ तासांनी रुग्ण द्रव्य आणि त्यानंतर अन्न ग्रहण करू शकते व घरी परत जाऊ शकते.
कोणत्या जोखीम आहेत?
प्रदीर्घ प्रक्रियेदरम्यान गर्भाशयाच्या पोकळीचा विस्तार करण्यासाठी वापरलेला द्रव अतिभाराला आणि संबंधित समस्यांना कारणीभूत ठरू शकतो.
या गुंतागुंतीची जोखीम कमी करण्यासाठी आम्ही बीएफआयमध्ये स्वयंचलित दाबाद्वारे परीक्षण केलेले खास “हिस्टेरोफ्लेटर” वापरतो.
गर्भाशयाच्या अंतःस्तराला नुकसान
आम्ही शक्य तितक्या शस्त्रक्रियेसाठी बहुतांश शस्त्रक्रियेत कात्री वापरतो. आम्ही एक द्विध्रुवीय रेसेक्टोस्कोपचा वापरतो आणि किमान करंटचा वापर करतो.
संसर्ग, भूलशी संबंधित गुंतागुंती आणि इतर गुंतागुंती खूपच असामान्य किंवा दुर्मिळ असतात.
हिस्टेरोस्कोपीचे फायदे
- व्रण नाही
- हॉस्पिटलमध्ये जास्तकाळ थांबायची गरज नाही
- किमान भूल आणि मानवी हस्तक्षेप
- गर्भाशयातील सर्व समस्यांचे प्रात्यक्षिकपणे उपचार केले जाऊ शकते
हिस्टेरोस्कोपीचे नुकसान
- इष्टतम परिणामांसाठी अतिशय महागड्या उच्च तांत्रिक संचाची आवश्यकता
- इष्टतम परिणामांसाठी कुशल आणि अनुभवी शल्यचिकित्सकांची गरज
लॅप्रोस्कोपी
‘लॅप्रो’ म्हणजे उदर, आणि ‘स्कोपी’ म्हणजे बघणे; एंडोस्कोपच्या मदतीने उदराच्या आतमध्ये निरीक्षण करणे म्हणजे ‘हिस्टेरोस्कोपी’. लॅप्रोस्कोपीद्वारे उदरात असलेल्या अवयवांचे, जसे की गर्भाशय, नलिका, स्त्रीबीकोष आणि सभोवतालची संरचना आदींचे स्पष्ट दृश्यचित्रण केले जाते.
लॅप्रोस्कोपीद्वारे कशावर यशस्वी उपचार केले जातात?
प्रात्यक्षिकरित्या, स्त्रीयांच्या रोगांवरील जवळपास सर्वच शस्त्रक्रिया, ज्यांमध्ये पोटावर एक मोठा काप आवश्यक असतो – लॅप्रोटोमी – आता कमीतकमी प्रवेश शस्त्रक्रियेद्वारे केले जाऊ शकते – किमान घातक शस्त्रक्रिया – लॅप्रोस्कोपी.
फर्टिलिटी उपचारासाठी
- कोणत्याही समस्येचे निदान करण्यासाठी निदानात्मक लॅप्रोस्कोपी
- पॉली सिस्टिक अंडाशयांचे ड्रिलिंग – पीसीओ ड्रिलिंग – लॅप्रोस्कोपिक डिम्बग्रंथि डायथर्मी – एलओडी
- एंडोमेट्रिओसिस
- सौम्य – मध्यम–तीव्र – रेक्टोवॅजाइनल
- अंडाशयातील सिस्ट
- चॉकलेट सिस्ट – अंडाशयातील एंडोमेट्रिओमा
- डर्मॉइड सिस्ट
- इतर सिस्ट
- फायब्रॉइड्स
- लहान फायब्रॉइड्स – मोठे फायब्रॉइड्स – एकाधिक फायब्रॉइड्स
- इंट्रा म्युरल फायब्रॉइड – सबसिरस फायब्रॉइड – ब्रॉड लिगामेंट फायब्रॉइड
- एक्टोपिक गर्भधारणा व्यवस्थापन – बचतयोग्य – ट्यूब सेव्हिंग
- ट्यूब काढून टाकणे सालपिन्जेक्टॉमी
- फॅलोपियन ट्यूब ओपनिंग सर्जरी – ट्यूब जोडणीनंतर (कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रिया) परत ट्यूब उघडण्यासाठी ट्यूबॅक्टॉमी करणे
अवरोधित नलिका उघडण्याची शस्त्रक्रिया – सालपिन्जेक्टॉमी
- आसंजक काढणे – आसंजन
- ट्यूबूव्हेरियन मास रिमूव्हल
- डिम्बग्रंथी पुनरुज्जीवन
- डिम्बग्रंथि प्रत्यारोपण
- योनीची निर्मिती – व्हॅजिनोप्लास्टी
- विभाजित गर्भाशयाची सुधारणा – बायकोर्न्युएट गर्भाशयाचे एकीकरण ऑपरेशन
प्रजनन व्यतिरिक्त – सामान्य स्त्रीरोगशास्त्र – स्त्रियांचे रोग
- हिस्टरेक्टॉमी – एकूण किंवा उप-एकूण – टीएलएच (एकूण लॅप्रोस्कोपी हिस्टेरेक्टॉमी)
- गर्भाशयाच्या सिस्ट काढून टाकणे – अंडाशयातील सिस्ट
- फायब्रॉइड्स
- एंडोमेट्रिओसिस
- आसंजन – टीओ मास रिमुव्हल – प्रीसॅक्रल न्यूरेक्टॉमी
- व्हॅजिनोप्लास्टी
- वॉल्ट प्रोलॅप्स शस्त्रक्रिया
- ओएस कडक करणे – लॅपरोस्कोपिक सर्व्हीकल सर्कलेज
- ट्यूब जोडणी (कुटुंब नियोजनासाठी)
- गर्भाशयाच्या संरक्षणासह गर्भाशयाची दुरुस्ती
- वेसिको व्हॅजिनल फिस्टुला रेपेअर – व्हीव्हीएफ रिपेअर
- गर्भाशयाच्या छिद्रांची दुरुस्ती
- चुकीच्या ठिकाणी स्थापित आययूसीडी – कॉपर टी काढणे
- गर्भाशयाचे अविकसित शृंग काढून टाकणे
लॅप्रोस्कोपी कशी केली जाते?
लॅप्रोस्कोपी सामान्य भूल देऊन केली जाते. उदराच्या पोकळीत कार्बन डाय-ऑक्साईड वायू भरण्यासाठी नाभीमधून सुई घातली जाते. हे वायू उदराच्या भिंतीला आंतरिक अवयवांच्या भिंतीपासून दूर हलवते, जेणेकरून लॅप्रोस्कोप सुरक्षितपणे उदराच्या पोकळीमध्ये ठेवता येते.
गर्भाशयातील नळ्या खुल्या आहेत की नाही, याची तपासणी गर्भाशयात टाकलेल्या निळ्या रंगाच्या डाईद्वारे केली जाते. हे डाई त्या नळ्यांमधून वाहते आणि जेव्ह नळ्या उघडल्या जातात, तेव्हा ते ट्यूबमधून उदरात जाते. जेव्हा काही बदल आढळते, तेव्हा लगेच आम्ही हस्तक्षेप करू शकतो आणि त्यास सोडवण्याचा प्रयत्न करू शकतो.
अनेक साधनांचे वापर शस्त्रक्रियेचे स्वरूप आणि अवघडपणा यावर असते. बहुतेक उपकरणे केवळ पेन्सिलच्या आकाराची असतात; त्यामुळे, छोट्या कापांनीदेखील टाक्यांची आवश्यकता नसते. ऑपरेशन पूर्ण झाल्यानंतर रक्तस्त्रावची संपूर्ण तपासणी केली जाते, उदराला स्वच्छ केले जाते, कार्बन डाय-ऑक्साईड वायू पूर्णपणे काढले जाते, आवश्यक असल्यास टाक्यांची मोजणी केली जाते आणि त्यानंतर रुग्णास परत चेतना दिली जाते.
बीएफआयकडे एक उच्च-रिझोल्यूशन वैद्यकीय कॅमेरा आहे आणि संपूर्ण एंडोस्कोपी प्रणाली आहे, जी आम्हाला बर्‍याच शस्त्रक्रियांसाठी 5 मिमी दुर्बिण आणि 3 एमएम उपकरणे वापरण्यास सक्षम करते. कमीतकमी घातक शस्त्रक्रिया अतिशय कमी घटक बनते!
जोखीम काय आहेत?
इतर महत्त्वपूर्ण अवयवांना क्वचितच नुकसान पोहचावे म्हणून उदराच्या आतमध्ये शस्त्रक्रियेची गरज असते.
या प्रक्रियेसाठी पूर्ण भूल देण्याची आवश्यकता असते, आणि यामुळे म्हणून दीर्घकाळ भूलशी संबंधित समस्या उद्भवू शकतात.
रक्त अत्यधिक कमी होणे, संसर्ग होणे, थ्रोम्बोइम्बोलिझम ह्या असामान्य किंवा दुर्मिळ समस्या आहेत.
लॅप्रोस्कोपीचे फायदे
- खूप लहान व्रण
- खूप वेगवान पुनर्प्राप्ती
- आसंजक तयार होण्याच्या किमान शक्यता
- शस्त्रक्रियेनंतर किमान त्रास
- रुग्णालयात दीर्घकाळ मुक्कामाची गरज नाही
- अंतर्गत अवयवांचे किमान फेरफार
- उदरात शस्त्रक्रिया करणे आवश्यक असलेल्या महिलांच्या सर्व समस्यांवर उपचार केले जाऊ शकते.
लॅप्रोस्कोपीचे नुकसान
- इष्टतम परिणामांसाठी अतिशय महागड्या उच्च तांत्रिक संचाची आवश्यकता
- इष्टतम परिणामांसाठी कुशल आणि अनुभवी शल्यचिकित्सकांची गरज
- महागड्या डिस्पोजेबल आणि उपभोग्य वस्तू
प्रभावी व सुरक्षित एंडोस्कोपीसाठी नवीनतम तंत्रज्ञान
लॅप्रो-हिस्टेरोस्कोपी ही तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत प्रक्रिया आहे. जर योग्य तंत्र वापरले गेले नाही, तर परिणाम कदाचित इष्टतम असणार नाहीत किंवा काहीवेळा शस्त्रक्रियेमुळे उद्भवणारी गुंतागुंत अधिक असू शकते. आम्ही सुरक्षित एंडोस्कोपीसाठी हे अत्याधुनिक तंत्रज्ञान वापरतो.
- स्पष्ट दृष्टी मिळविण्यासाठी एचडी एंडोस्कोपी
- शस्त्रक्रिया कमीतकमी वेदनादायी व्हावी म्हणून ऑफिस हिस्टेरोस्कोपीपासून तर मोठ्या शस्त्रक्रियेमध्ये आम्ही सर्व आकाराच्या वापर नेहमी सुनिश्चित करतो.
- हिस्टेरोस्कोपीमध्ये कोणत्याही द्रवपदार्थाच्या अतिभार रोखण्यासाठी हिस्टेरोफ्लेटर
- व्हेसल सीलिंग डिव्हाइस
- सुरक्षित हिस्टिरोस्कोपिक फायब्रॉईड आणि इतर शस्त्रक्रियांसाठी अंडरवॉटर बायपोलर कॅटरी
- पोस्ट-ऑपरेटिव्ह रिकव्हरीसाठी भूल वायूंचा किमान वापर करण्यासाठी विशेषीकृत एनेस्थेसिया वर्कस्टेशन
- सुरक्षित भूलसाठी ETCO2 द्वारे कार्बन डाय-ऑक्साईड वायूची देखरेख
विशेषीकृत व्हिडिओ रेकॉर्डिंग, दस्तऐवजीकरण आणि अहवाल सॉफ्टवेअर
टीप : विविध केंद्रांतील तंतोतत उपकरण बदलू शकतात
बर्‍याच प्रकारच्या गुंतागुंतीच्या आणि कठीण शस्त्रक्रिया यशस्वीरित्या पूर्ण केल्याच्या बीएफआयला अभिमान आहे!
अहमदाबाद