ब्लास्टोसिस्ट संवर्धन – ब्लास्टोसिस्ट हस्तांतर
आयव्हीएफच्या यशातील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे सामान्य गर्भधारणेसाठी सर्वोत्तम भ्रुण निवडणे. भ्रूण रोपण न होण्याचे सर्वसामान्य कारण म्हणजे भ्रुणांमधील अनुवांशिक विकृती असते.
कोणते भ्रुण योग्य आहे याचा अंदाज लावण्यासाठी खूप चांगले देखरेख मापदंड उपलब्ध आहेत. या मापदंडांमध्ये भ्रुण गुणवत्ता, भ्रुण विकासाची गती, अंड्यांची गुणवत्ता इत्यादींचा समावेश होतो. तरीही, यासाठी चांगल्या तंत्रांची आवश्यकता आहे.
ब्लास्टोसिस्टच्या टप्प्यापर्यंत आयव्हीएफ प्रयोगशाळेत भ्रुणांचे संवर्धन करणे – ब्लास्टोसिस्ट संवर्धन आणि रोपणपूर्व अनुवांशिक चाचणी – पीजीएस- पीजीटी – ए, हे दोन सर्वोत्तम पर्याय आहेत. पीजीएसपेक्षा ब्लास्टोसिस्ट कल्चरचे बरेच फायदे आहेत. ते भ्रुणांसाठी कमी घातक, सोपे आणि सोबतच कमी खर्चिक आहे. भ्रुणांच्या वास्तविक अनुवांशिक संरचनेबद्दल ते काही सांगू शकत नाही, हीच एक मर्यादा आहे.
ब्लास्टोसिस्ट आणि नैसर्गिक गर्भधारणा
जेव्हा भ्रुण ५ ते ६ दिवसांचे होते, तेव्हा ते विकासाच्या त्या टप्प्यावर पोहचते, ज्यास ‘ब्लास्टोसिस्ट’ असे म्हणतात. नैसर्गिक गर्भधारणेच्या वेळी शुक्राणू स्त्रीबीजवाहक नलिकेत अंड्याचे फलन करतो. त्यानंतर त्या नलिकेतच भ्रुण विकसित होतो आणि मग हळूहळू गर्भाशयाकडे वळतो. फलनाच्या ४ ते ६ दिवसांनी भ्रुण ब्लास्टोसिस्ट टप्प्यातच असताना गर्भाशयमध्ये – एंडोमेट्रियममध्ये पोहचते.
ब्लास्टोसिस्ट संवर्ध म्हणजे काय?
विकासाच्या 2 किंवा 3 ऱ्या दिवसाला चांगले दिसणारे सर्व भ्रुण नंतर पुढे विकसित होऊ शकत नाहीत. जर आपण त्यांना अजून काही दिवस संवर्धित केले, तर त्यांपैकी केवळ चांगल्या प्रतीचे गर्भच अधिक विकसित होऊ शकतात आणि यशस्वीपणे ब्लास्टोसिस्ट टप्प्यापर्यंत पोहोचू शकतात. उरलेले भ्रुण दरम्यानच्या काळात विविध टप्प्यावर विकसित होण्यापासून थांबतात. ब्लास्टोसिस्ट टप्प्यात कोणते भ्रुण पोहोचतील हे माहित करणे अशक्य आहे.
आपण एक किंवा दोन ब्लास्टोसिस्ट निवडू शकतो आणि हस्तांतरित करू शकतो आणि तरीही, आपण चांगली गर्भधारणा साध्य करू शकतो. याला ब्लास्टोसिस्ट संवर्ध (कल्चर) असे म्हणतात.
ब्लास्टोसिस्ट संवर्धनिच का म्हणून?
- ब्लास्टोसिस्ट संवर्धद्वानारे निवडलेल्या भ्रुणांमध्ये रोपणाची शक्यता जास्त असते.
- आपल्याला माहित आहे, की सर्व हस्तांतरित भ्रुणांपैकी केवळ काहीच भ्रुण पुढे विकसित होऊ शकतात आणि गर्भधारणेस कारणीभूत ठरतात. काही भ्रुणांच्या या “थांबलेल्या विकासा”ची भरपाई करण्यासाठी व गर्भधारणेचे चांगले दर मिळवण्यासाठी आम्ही 4 ते 8 पेशींच्या टप्प्यावर अधिक भ्रूण स्थानांतरित करतो. जेव्हा आम्ही अधिक भ्रूण हस्तांतरित करतो, तेव्हा गर्भधारणेची शक्यता वाढते; पण त्याचवेळी, उच्च प्रतीच्या एकाधिक गर्भधारणांसह अधिक गर्भधारणेच्या शक्यतांमध्ये लक्षणीय वाढ होते.
- समजा, आपण जर ब्लास्टोसिस्ट संवर्धानाद्वारे भ्रूण निवडू शकतो. तर अशा परिस्थितीत आपण कमी भ्रूण हस्तांतरित करू शकतो आणि तरीही गर्भधारणेची चांगली संधी मिळवू शकतो. अशाप्रकारे आपण एकाधिक गर्भधारणेची शक्यता कमी करू शकतो.
- तसेच, जे रुग्ण रोपणपूर्व अनुवांशिक चाचणी – पीजीएस- पीजीटी – ए, पीजीटी-एम, पीजीटी-एसआर तंत्राची निवडतात, त्यांसाठी आम्हाला ब्लास्टोसिस्ट संवर्ध आणि सामान्य ब्लास्टोसिस्टचे हस्तांतरण करावे लागते.
ब्लास्टोसिस्ट संवर्धाची पद्धती
- जोडप्याच्या नियमित आयव्हीएफ उपचारात कोणताही बदल होत नाही.
- विशेष माध्यमात आणि अत्यंत विशेषीकृत परिस्थितीत ५ दिवसांसाठी भ्रुण संवर्धित केले जातात. अशावेळी वेगाने विकसित होणाऱ्या भ्रूणाच्या सर्व गरजांकडे लक्ष दिले जाते.
- सहसा 5 व्या दिवशी ब्लास्टोसिस्टला श्रेणीबद्ध केले जातात – निवडून मूल्यांकन केलेल्या ब्लास्टोसिस्ट्सचे हस्तांतरण होते.
- विविध घटकांनुसार आम्ही चौथ्या, पाचव्या किंवा सहाव्या दिवशी भ्रुण हस्तांतरित करू शकतो. याविषयी आमचे सल्लागार तुम्हाला मार्गदर्शन करतात.
- तुमच्याकडे अतिरिक्त ब्लास्टोसिस्ट असल्यास ते भविष्यातील वापरासाठी गोठवले जाऊ शकतात.
तोटे
- काही रुग्णांचे भ्रुण ब्लास्टोसिस्टपर्यंत विकसित होऊ शकत नाहीत. रूग्णांमध्ये ब्लास्टोसिस्टची मात्रा किंवा गुणवत्ता फारच कमी असू शकते. जर उपलब्ध भ्रुण कमी असले, तर ही जोखीम वाढू शकते.
- ब्लास्टोसिस्ट संवर्धानासाठी अत्यंत कुशल कार्यसंघ आणि उत्कृष्ट संवर्ध माध्यम आणि उपकरणे आवश्यक आहेत.
प्रत्येक उपचार चक्रात इष्टतम परिणाम मिळवण्यासाठी आम्ही “बाविशी फर्टिलिटी इंस्टिट्यूट” मध्ये ‘ब्लास्टोसिस्ट संवर्ध’ ला प्रोत्साहित करतो.
अहमदाबाद